Cebula – samo zdrowie!

Cebula jest podstawowym warzywem używanym w kuchni. Nadaje smak wielu potrawom mięsnym, dodawana jest do zup, marynat, sosów, zapiekanek i surówek. Możemy jeść ją na surowo, smażoną, duszoną i gotowaną. Jest niezastąpiona, zdrowa, smaczna, a przy tym łatwa w uprawie.

Cebula jest warzywem o silnym, wyrazistym smaku i zapachu. Jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Najpopularniejsze są odmiany o charakterystycznym, kulistym kształcie, jednak istnieje wiele odmian tej rośliny, różniących się od siebie kolorem, kształtem i rozmiarem. Cebula może być biała, czerwona, a nawet fioletowa. Zawiera glikozydy, odpowiedzialne za większość jej właściwości leczniczych oraz wiele enzymów, które usprawniają trawienie i metabolizm. Cebula jest bogata w składniki mineralne takie jak magnez, żelazo, wapń, fosfor, potas, siarkę, witaminy A, B, C i E, flawonoidy oraz glukokininę, która działa przeciwcukrzycowo. Cebula niszczy bakterie, w tym gronkowca złocistego. Jest używana do leczenia ran po oparzeniach, ropni, trądziku i ułatwia gojenie się ich. Sok z cebuli jest niezastąpionym lekiem w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych, takich jak zapalenie gardła czy oskrzeli.

Cebula jest warzywem dwuletnim. W pierwszym roku wegetacji wytwarza skrócony podziemny pęd zwany piętką, z którego wyrastają korzenie przybyszowe oraz mięsiste liście. To właśnie one są częścią jadalną cebuli. Liście wyrastające ponad ziemię, zielone, rurkowate i puste w środku, to szczypior. W drugim roku uprawy powstają pędy kwiatostanowe, dorastające nawet do 1,5 metra białe lub niebieskie baldachy kwiatów. Zwykle jednak uprawiamy ją jako roślinę jednoroczną dla mięsistych liści. Można nasiona cebuli siać bezpośrednio do gruntu, sadzić z rozsady lub uprawiać z dymki. Najpopularniejszą metodą w przydomowych ogródkach warzywnych jest uprawa z dymki. Do wyboru mamy odmiany wczesne, średnio wczesne, średnio późne i późne. Cebula najlepiej rośnie w miejscach słonecznych, na żyznej, przepuszczalnej glebie o odczynie pH = 6,5-7. Gleby o odczynie pH niższym niż 6 należy koniecznie wapnować.

W uprawie współrzędnej najlepszym sąsiadem dla cebuli jest marchew, której zapach chroni cebulę przed atakiem śmietki cebulanki. Dobrymi sąsiadami są też koper, ogórki, por, buraki, pietruszka, sałata i rzodkiewka. Glebę pod uprawę cebul należy dobrze spulchnić, szczególnie górną warstwę do około 5 cm głębokości. Po kilku dniach, gdy gleba przewietrzy się, wyrównujemy grabkami.

Nasiona siejemy wiosną, zwykle jest to trzecia dekada marca. Wysiewamy w rządki odległe od siebie o 25 cm, na głębokość 2 cm, po wschodach rośliny przerywamy, zostawiając w rzędzie jedną sztukę co 6-7 cm. Cebula uprawiana z nasion wprost do gruntu ma największe wymagania pokarmowe w porównaniu do uprawy z rozsady i z dymki, ale nadaje się najlepiej do przechowywania.

Uprawa z rozsady jest prostsza, jeśli uda nam się kupić zdrowe młode rośliny, ponieważ jej produkcja jest pracochłonna i nie zawsze udaje się w warunkach amatorskich. Jeśli jednak zdecydujemy się na samodzielną produkcję możemy to zrobić w szklarni, tunelu foliowym lub inspekcie, wysiewając nasiona do wielodoniczek wypełnionych mieszanką ziemi kompostowej i odkwaszonego torfu. Nasiona wysiewamy w marcu na głębokość 1 cm. Wysadzamy na grządkę, gdy mają po 3 – 4 liście, pod koniec kwietnia lub na początku maja. Na tydzień przed wysadzeniem trzeba rozpocząć hartowanie roślin. Cebule wyhodowane z rozsady dobrze się przechowują i mają mniejsze wymagania pokarmowe w porównaniu do tych sianych bezpośrednio do gruntu, dlatego można je uprawiać na nieco słabszych glebach. Metoda uprawy z rozsady przyspiesza zbiór o około dwa tygodnie w stosunku do uprawy z siewu.

Najłatwiejszą metodą uprawy cebuli jest sadzenie dymki. Zbiór cebuli z dymki jest wczesny, a cebule dorodniejsze. Dymka to drobne cebulki o średnicy 5-25 mm, które są stosowane jako materiał do uprawy cebuli. Dobrze jest taką dymkę zaprawić, aby uchronić ją przed patogenami glebowymi. Sadzimy ją wczesną wiosną, gdyż nie jest wrażliwa na przymrozki ani na zaskorupianie się gleby. Odległość między rzędami powinna wynosić 30 cm, a pomiędzy roślinami w rzędzie 5-8 cm. Wierzchołek posadzonej cebuli powinien wystawać około pół centymetra ponad powierzchnię gruntu. Ziemię wokół sadzonych cebulek należy dobrze ugnieść, ponieważ wyrastające korzenie mogą wypychać cebulki z gruntu. Jeśli chcemy ją zbierać na bieżąco z zielonym szczypiorem, sadzimy ją trochę gęściej. Odległość między rzędami wynosi wtedy 20 cm, a cebule w rządkach sadzimy prawie obok siebie, sukcesywnie je przerywamy i spożywamy. Cebula uprawiana z dymki ma najmniejsze wymagania pokarmowe w porównaniu do wcześniej omówionych metod, dlatego możemy ją uprawiać na glebach słabych. Jej zbiór jest o miesiąc wcześniejszy od cebuli uprawianej z siewu i o dwa tygodnie od tej z rozsady. Jednak, jak już wspomnieliśmy, cebule uprawiane z dymki są bardziej podatne na choroby grzybowe i najgorzej się przechowują.

Spulchnianie gleby ma korzystny wpływ na wzrost cebul, zwłaszcza jeśli rosną one na ciężkich glebach, ponieważ zbita wierzchnia warstwa gleby utrudnia dostęp wody i powietrza do strefy korzeniowej. Spulchnianie międzyrzędzi, za pomocą kultywatora na głębokość 3 cm, niszczy również występujące w uprawie cebuli chwasty.

Ze względu na płytki system korzeniowy cebula jest wrażliwa na niedostatki wody w glebie we wszystkich okresach wzrostu. Lubi wilgotne podłoże, dlatego trzeba dbać o jej regularne podlewanie, zwracając uwagę, aby nie moczyć szczypioru, ponieważ sprzyja to rozwojowi chorób grzybowych.

Cebula należy do warzyw o średnich wymaganiach pokarmowych. Jednak ze względu na płytki i słabo rozwinięty system korzeniowy ma małą zdolność do pobierania składników pokarmowych z głębszych warstw gleby, dlatego należy ją regularnie nawozić. Cebula jest rośliną wrażliwą na chlorki, więc do jej nawożenia stosujemy tylko nawozy nie zawierające w swoim składzie chlorków np. krystaliczny uniwersalny nawóz ogrodniczy Agrecol lub Biohumus – organiczny nawóz uniwersalny. Zawsze stosujemy dawki opracowane przez producenta.

Do zbioru cebuli przystępujemy, gdy szczypior na większości roślin jest już załamany. Najlepiej zbierać ją w dni słoneczne, aby mogła doschnąć na świeżym powietrzu. Szczypior obcinamy, gdy cebula całkiem wyschnie. Dobrze wyschnięta cebula jest twarda, a jej delikatna papierowa skórka mocno przylega do mięsistych liści. Wybierając je do przechowywania odrzucamy te z widocznymi uszkodzeniami. Przechowujemy ją w chłodnym i suchym pomieszczeniu, powieszoną w siatkach lub zaplecioną w warkocze.

Cebula jest często atakowana przez choroby grzybowe i szkodniki. Aby ograniczyć ich występowanie w ogródku warzywnym, stosujmy zmianowanie lub uprawę współrzędną. Jeśli mimo to pojawią się na naszych roślinach, musimy sięgnąć po środki chemiczne, zawsze pamiętając o ścisłym przestrzeganiu zaleceń na etykietach. Do chorób najczęściej występujących na cebuli należą: zgnilizna szyjki, fuzaryjna zgnilizna cebuli i czosnku oraz mączniak rzekomy, a do szkodników: śmietka cebulanka, wciornastek tytoniowiec i wgryzka szczypiorka.